Euskadik, 10etik 7,67ko indizearekin, berretsi egin du gizarte-zerbitzuen sistema publikoan duen erreferentzia-posizioa, beste urte batez autonomia-erkidegoetan duten kalitatea ebaluatzen duen DEC indizearen podiumean ageri bai da. Nahiz eta Gaztela eta Leon izan rankingaren buruan 6 ehuneneko abantaila txikiarekin, Euskadi bere bikaintasun iraunkorragatik nabarmentzen da, bereziki sistemaren antolamenduari eta garrantzi ekonomikoari dagokienez.
Bikaintasuna sistemaren antolamenduan eta eskubideen aitorpenean
Horrela, Euskadik sistemaren antolamenduaren dimentsioan kalifikazio gorenari eusten dio, gizarte-zerbitzuei buruzko legearen arabera garatutako katalogo batean oinarritutako ereduari, mendetasunaren arretaren integrazioari eta hiru foru-aldundien eta udalerrien parte-hartze aktiboari esker.
Gizarte Zerbitzuetako Zuzendarien Elkarteak urtero egiten duen ebaluazioak jasotzen duenez, «horri plangintza estrategiko argia eta etikarekiko eta ikerketarekiko konpromiso irmoa gehitzen zaizkio».
Erabateko lidergoa gizarte-inbertsioan
Era berean, Euskadi nabarmentzen da biztanle bakoitzeko gizarte-zerbitzuetan gehien inbertitzen duen erkidegoa dela: 1.203 euro 2023an, Estatuko batez bestekoaren bikoitza baino gehiago (548,1 €). Ahalegin hori BPGren %3,04 da, eta Estatuko batez bestekoa, aldiz %1,76. Gainera, administrazio publikoen aurrekontuaren %18,4 gizarte-zerbitzuetara bideratzen du, eta estatuko aurrekontuak, aldiz %10,25.
Horri dagokionez, txostenak azpimarratzen du «azpimarratzekoa dela finantzaketaren berezitasuna: gastuaren %62,5 tokiko erakundeetatik dator, estatuko ereduaren aldean, non tokiko batez bestekoa % 25,7 baino ez den. Horrek agerian uzten du foru-aldundien protagonismoa sistemaren artikulazioan».
Gutxieneko errentak: ereduzko estaldura
Gizarteratzeko gutxieneko errenten eremuan, Euskadi nabarmentzen da, pobreziaren atalasearen azpiko biztanleriaren %58,1eko estaldurarekin, Estatuko batez bestekoaren aldean (% 6,6). Onuradun bakoitzeko batez besteko zenbatekoa batez besteko errentaren % 9,9 da, eta Estatuan, berriz, % 5,9.
Funtsezko zerbitzuetan estaldura nabarmena
Euskadi funtsezko zerbitzuen estalduran ere liderra da:
- Adinekoentzako telelaguntza: % 25,5 eta Estatuan % 22,5.
- Desgaitasuna duten pertsonentzako egoitza-plazak: % 2,4 (batez bestekoa: %1,7).
- Genero-indarkeriaren biktimentzako harrera-plazak: babes-agindua duten 100 emakumeko 67,5, Extremaduran baino ia 11 aldiz gehiago.
- Etxerik gabeko pertsonentzako plazak: 197,9 ehun mila biztanleko; Estatuan batez beste, 61,6.
Hobera egin dezaketen eremuak
Txostenak, hala ere, hobetu daitezkeen alderdi batzuk identifikatzen ditu, hala nola oinarrizko gizarte-zerbitzuetan biztanle bakoitzeko dagoen profesional-ratioa, mendekotasunaren arreta eta etxez etxeko laguntza-zerbitzuaren estaldura, irismenari zein intentsitateari dagokionez. Beste erkidego batzuekin alderatuta, familia-harreren ehunekoa txikiagoa dela ere adierazi du 2024ko indizeak.
Ongizate, Gazteria eta Erronka Demografikoko sailburu Nerea Melgosak, ebaluazioaren emaitzak ezagutu ondoren, honako hau azpimarratu nahi izan du: «2024ko DEC txostenak berretsi egiten du Euskadi erreferente bat garela gizarte-zerbitzuetan, inbertsio iraunkor bati esker, ondo antolatutako sistema bati esker eta eremu giltzarrietan batez bestekoa baino askoz estaldura handiagoa izanik». Gaineratu duenez, «orain erronka, lorpen horiek sendotzea da, kalitatea sistemako arlo guztietara zabalduz eta ongizate kolektibo eta komunitarioa bermatuz».
