Lehendakariorde eta Ekonomia, Lan eta Enplegu sailburuak “kezka” eta “konpromisoa” agertu ditu, lan istripuen eta aldi baterako ezintasuneko kasuen kopurua murrizten saiatzeko
Mikel Torres Lehendakariorde eta Ekonomia, Lan eta Enplegu sailburuak datu itxaropentsu bat nabarmendu du gaur, astelehena, Eusko Legebiltzarrean: lan istripuek nabarmen egin dute behera Euskadin azken bi hamarkadetan, Laneko Arriskuen Prebentzioari buruzko Legea indarrean sartzeari eta orduz geroztik indarrean egon diren politika publikoei esker.
Torresekin batera, Elena Pérez Barredo Laneko eta Gizarte Segurantzako sailburuordea eta Lourdes Íscar Osalan – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundeko zuzendaria izan dira, Ekonomia, Lan eta Enplegu Batzordearen aurrean Laneko Segurtasun eta Osasunerako 2021-2026ko Euskal Estrategiaren Tarteko Ebaluazioaren eta 2024ko Ezbeharren Txostenaren berri emateko.
Mikel Torresek azaldu duenez, bi dokumentu horiek aukera ematen dute prebentzio politika publikoak zorrotz ebaluatzeko eta egungo testuingurura egokitutako hobekuntzak proposatzeko. 2004tik 2024ra arte bildutako datuen arabera, eta 2019. urtea erreferentzia metodologiko gisa hartuta, egiaztatu da laneko ezbehar tasak etengabe egin duela behera azken bi hamarkadetan, nahiz eta 2024an gorakada txiki bat izan den laneko baja eragin duten istripuen guztizko kopuruan, aurreko urtearekin alderatuta, 35.891 kasutik 36.154ra igaro baitira, hau da, 263 kasu gehiago, % 0,73.
Ildo horretan, gogoratu behar da 2024an Euskadik Gizarte Segurantzako afiliatuen errekorra izan zuela, 1.024.511 kotizatzailera iritsiz, 2023an baino 11.563 langile gehiago izanda. Ehunekotan, hazkundea % 1,14koa izan da. Horrenbestez, istripu kopuruaren gorakada txikiagoa da Euskal Autonomia Erkidegoko langile kopuruaren hazkundea baino. Hori dela eta, intzidentzia indizea 2023ko 36,96 kasutik 2024ko mila langileko 36,63 kasura jaitsi da.
Istripu kopuruaren igoera txikia in itinere istripuen hazkundeak eragin du, 187 kasu gehiago izan baitira (4.040tik 4.227ra) intzidentzia orokor gorakorra izan dutenak (4,16tik 4,28ra), lanaldiko istripuen kasuek baino; izan ere, 76 kasu gehiago izan ziren (31.851tik 31.927ra), eta intzidentzia orokorra 32,80tik 32,35era jaitsi zen.
Agerraldian, Ekonomia, Lan eta Enplegu sailburuak aitortu du 2021etik murrizketa gelditu egin dela, eta horrek “neurri espezifikoagoak eta eraginkorragoak” eskatzen dituela. Horregatik, Torres Lehendakariordea “kezkatuta eta konprometituta” agertu da lan ezbeharren eta aldi baterako ezintasunen tasak murrizten saiatzeko. Baita gaixotasun profesionalekin ere, “ehuneko handi batean gaixotasun arruntaren atzean ezkutatzen direnak” eta “enpresentzat arazo direnak, baina batez ere langileentzat”. Horregatik, saiatuko da “Elkarrizketa Sozialerako Mahaian arazo horri elkarrizketatik eta hitzarmenetik aurre egiteko hasitako lanak berreskuratzen, langileen bizitza eta osasuna hobetzeko akordioak lor daitezen”.
Hori dela eta, Laneko Segurtasunean eta Osasunean inplikatutako alde guztiei dei egin die “lan ezbeharren eremuan ahalegin bat egiteko”; izan ere, “ahaleginak egin dira, baina ez dira nahikoa. Ez dugu normaltzat hartu behar pertsona bat bere etxetik ateratzea lanaldia betetzeko eta bere familiarengana ez itzultzea bere lanpostuan bizia galdu duelako”.
Torresek nabarmendu duenez, “enplegua da, zalantzarik gabe, herrialde baten garapen eta kohesio mailaren erabakigarririk handiena, eta enplegu gehiago sortzeaz gain, funtsezkoa da kalitatezko enplegua izatea; izan ere, langileentzat ez ezik, enpresentzat eta ekonomiarentzat ere ona da, talentua erakartzea eta atxikitzea lortzen baitute”.
Txoke planak
Lan eta Gizarte Segurantzako sailburuorde Elena Pérez Barredok agerraldian gogorarazi duenez, “enpresek hartu behar dituzte beharrezko eta behar adina neurri laneko heriotzak saihesteko”, eta Euskal Autonomia Erkidegoko Lan Ikuskaritzaren zeregina da, berriz, “arauak betetzen direla zaintzea eta kontrolatzea, betetzen ez dituztenak jazarriz eta zehaztapenak ezarriz”. Era horretan, 2024an, Euskal Autonomia Erkidegoko Ikuskaritzak 10.864 jarduketa egin zituen arlo horretan, eta, horien ondorioz, 477 arau hauste akta egin ziren (2.544.357 euro) eta 1.948 errekerimendu egin ziren, antzemandako urritasunengatik.
Pérez Barredok nabarmendu du Ikuskaritzak 58 ikuskatzaile eta 22 ikuskatzaileorde dituela, “martxan dauden hautaketa prozesuetan hutsik dauden lanpostu guztiekin, eta amortizazio espediente bat onartzear dagoela, ikuskaritza plaza berri bat eta ikuskariordetza plaza bat sortzeko”. Sailburuordeak gogorarazi duenez, “plantilla horrekin ari dira ikertzen lan istripu oso larri eta hilgarri guztiak, baina baita Ikuskaritzak berak ikertu beharrekotzat jotzen dituen istripu larri eta arin guztiak ere”.
Elena Pérez Barredok azpimarratu du Osalanek, “laneko segurtasun eta osasun arloko erakunde teknikoa den aldetik, eskura dauden tresna guztiak eskaintzen dituela, enpresek dagokien legezko betebeharra bete dezaten eta langileen segurtasuna eta osasuna berma dezaten”.
Bestalde, Osalanek laneko ezbehar tasa murrizteko garatu dituen ekintzak azaldu ditu Lourdes Íscar Osalaneko zuzendari nagusiak. Horretarako, ezbehar tasa handia duten sektoreei zuzendutako txoke planak egin ditu; hala nola, basogintza sektoreari eta upeltegiei zuzendutakoak. Plan horietan, prestakuntzako, laguntza teknikoko eta sentsibilizazioko berariazko ekintzak gauzatu dira, prebentzio zerbitzuekin eta gizarte eragileekin lankidetzan.
Osalaneko zuzendariak aurkeztu du 2021-2026 Estrategiaren tarteko ebaluazioa. Ebaluazio horrek aurreikusitako helburuen betetze maila eta beharrezkoak diren hobekuntzak aztertzen ditu, eta 2022-2023 biurtekoan, programatutako ekintzen % 84ko betetze maila erakusten du. Hala ere, erronka batzuk ere identifikatzen ditu; besteak beste, teknikari espezializatuen eskasia, batez ere osasun arloan, sailen arteko koordinazioa hobetzeko beharra eta genero ikuspegiaren txertaketa eta kolektibo kalteberen arreta indartzeko premia.
Lourdes Íscarren hitzetan, “estrategia etengabeko hobekuntza sistema moldagarri gisa ulertu behar da, eta, zentzu horretan, bitarteko ebaluazio hau aukera bat izan da zenbait ekintza birbideratzeko eta aurrerapenak nahikoak izan ez diren arloak indartzeko”.
La Estrategia Vasca de Seguridad y Salud en el Trabajo se articula en torno a tres ejes: fomentar una cultura preventiva en toda la sociedad vasca, consolidar una gestión preventiva sólida y de calidad en las empresas, y reforzar la gobernanza institucional. OSALAN continuará con la ejecución del plan 2024-2026 ya en marcha, en colaboración con agentes sociales, departamentos del Gobierno Vasco y el tejido empresarial de Euskadi, con el objetivo último de lograr cero accidentes en el trabajo.
Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategiak hiru ardatz ditu: euskal gizarte osoan prebentzio kultura sustatzea, enpresetan prebentzio kudeaketa sendoa eta kalitatezkoa finkatzea, eta erakunde gobernantza indartzea. Osalanek 2024-2026 plana gauzatzen jarraituko du, gizarte eragileekin, Eusko Jaurlaritzako sailekin eta Euskadiko empresa sarearekin lankidetzan, lanean istripurik ez izateko azken helburuarekin.