San Josek ‘Deportazio nazismoaren esparruetara Europan (1940-1945). Historia, memoria eta euskal lekukotzak’ udako ikastaroa zabaldu du gaur Donostian
María Jesús San José Justizia eta Giza Eskubideetako sailburuak EHUko Udako Ikastaroetako hitzordu hau «gure iraganarekin lotutako hainbat gai lantzeko, eztabaidatzeko eta zabaltzeko espazio gisa sendotzen den urteroko mugarri bat izatea» nahi duela adierazi du.
María Jesús San Josék ‘Deportazio nazismoaren esparruetara Europan (1940-1945). Historia, memoria eta euskal lekukotzak’ udako ikastaroa zabaldu du gaur Donostiako Miramar Jauregian, Gogora Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuak Euskal Herriko Unibertsitatearekin batera antolatutakoa. «Herritarrei memoria kritikoa eta gogoetatsua eraikitzeko beharrezko tresnak emateko gai izango den ikastaroa, gure iraganari zorrotz begiratzeko eta Giza Eskubideen defentsarekiko ezinbesteko konpromisoaren oinarriei buruzkoa», gaineratu du sailburuak.
Ikastaroa ‘1945-2025 Deportazioaren Memoria’ proiektuaren esparruan garatzen ari den jardueretan txertatzen da. Proiektu hau nazien kontzentrazio-esparruen askapenaren 80. urteurrena dela-eta Europa osoan egiten ari diren jarduera ugarien testuinguruan sortu da.
Berrehun euskaldun baino gehiagok deportazioaren izugarrikeria pairatu zuten 1940 eta 1945 bitartean, aurreko urteetan demokrazia defendatu zutelako – Eusko Jaurlaritzak eta Espainiako Bigarren Errepublikak ordezkatua –. Hala ere, biktima horien oroimena eta haien bizi-esperientzia ezezaguna izan da euskal gizartearen gehiengoarentzat, eta deportazioa, Europan gertakari hori ezaguna den arren, ez da gure memoria kolektiboaren parte izan.
Deportazioaren memoria gurean ezagutzera eman eta zabaltzeko asmoarekin sortutako ekimena da eta helburua urteurren honetatik harago joatea da, Gogoraren jarduera planetan txertatuz eta jarraikortasuna emanez.
Dokumentalak eta solasaldiak publiko orokorrarentzat zabalik Tabakaleran
Uztailaren 14an eta 15ean, arratsaldez, nazismoaren esparruetako deportazioa aztergai duen udako ikastaroaren jarduera osagarria gisara, dokumentalak ikusi eta zuzendariekin solasaldiak antolatu ditu, jende guztiarentzat zabalik, aurrez izena emanda: gogora@euskadi.eus | 944033845
Bi proiekzioak Tabakalerako Z aretoan izango dira, 18:00etan.
- Uztailaren 14an ‘Esclavos vascos del III Reich’, Karmelo Vivanco zuzendaria eta Etxahun Galparsoro historialaria izango dira hizlari Baleuko ekoiztetxearen lana da eta proiekzio hau EITBren laguntzarekin egingo da. Proiekzioa eta solasaldia gazteleraz izango dira.
- Uztailaren 15ean ‘Pragako krematorioaren sekretuak’ Oier Plaza zuzendaria eta Unai Egia irakaslea izango dira hizlari, Anjel Lekuona deportatu busturiarraren historia berreskuratzeko egindako lana aurkezteko. Proiekzioa eta solasaldia euskaraz izango dira.
Ikastaroaren edukia
Hiru jardunalditan zehar, gai honetako adituek deportazioaren fenomenoa aztertuko dute, ikuspegi ezberdinetatik. Horrela, lehen jardunaldi honetan, Alemania naziaren kontzentrazio-esparruetako deportazioaren errealitate historikoaren ezagutzan sakondu nahi da. Roberto Palacios, Gogora institutuko memoria-teknikaria eta ikastaroaren zuzendarikidea, izango da esku-hartzeak moderatuko dituena.
Thomas Fontaine historialari frantziarrak ekarriko du naziek okupatutako Frantzian deportazio eta errepresio politikak nola gauzatu ziren, arlo horretako ikerketan ibilbide luzea egin duen historialaria da Fontaine. Ondoren, Benito Bermejo historialariak espainiar deportatuen inguruko inguruabarretan sakonduko du. Deportazioak eragin desberdina izan zuen gizonengan eta emakumeengan. Alderdi hori Amalia Rosadok garatuko du, oso ondo ezagutzen baitu emakumeen deportazioa. Doktore-tesia gai horri buruzko lehena da Espainian. Euskal ikuspegia Etxahun Galparsoro historialari eta ikastaroaren zuzendarikideak emango du.
Bigarren jardunaldia, Ruth Cancelo Gogora Institutuko memoria-teknikariak moderatuta deportazioa ikertzeko eta ondoren zabaltzeko jarraibide metodologikoak kasu zehatzen bidez ezagutzera ematea du helburu. Edurne Portela historialari eta idazleak Marie Jeanne Etcheverriaren kasua ekarriko du; Unai Eguiak eta Anton Gandariasek Anjel Lekuona busturiarraren kasua aztertuko dute; Joxe Mari Mitxelenak Maria Josefa Sanzberroren kasua berreskuratzeko egindako ikerketari buruz hitz egingo du. Jagoba Álvarezek Barakaldoko deportatuen memoria nola berreskuratu den azalduko du, udal mailan memoria berreskuratzearen adibide bat.
Azken jardunaldia historiaren eta memoriaren arteko harremanei buruz hausnartzera bideratuta dago, baita iraganeko krimenen oroitzapenak orainaldiko memoria kolektiboan izan behar duen paperari buruz hausnartzera ere.
Bertan izango dira Christian Dürr, Mauthausengo memorialekoa, euskal herritar gehienak deportatu zituzten eremukoa; Juan Francisco Murillo, Amical Mauthauseneko ordezkaria Euskadin, Nafarroan eta Errioxan; Enric Garrica, Amical Buchenwaldeko presidentea. Eta, amaiera gisa, ikuspegi juridikoa emango du Giza Eskubideen ikuspegitik, Jon Mirena Landak, Zigor Zuzenbideko katedraduna eta EHUko Giza Eskubideen eta Botere Publikoen Unesco Katedrako zuzendariak.
