Bigarren lehendakariorde eta Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako kontseilari Ana Ollok topaketa bat izan du San Kristobal Gotorlekuan 16 eta 17 urteko 40 gazterekin, Memoria Historikoarekin lotutako Nafarroako hainbat puntutan barrena dabiltzala, ‘Ruta al Exilio’ (Erbesteko Bidea) jardueraren barruan.
«Una tierra por cantar” (Kantatzeko lur bat) lelopean, hezkuntza-proiektu honen bosgarren edizioa Gazteriaren Institutuak (INJUVE) eta «España en Libertad. 50 años» ordezkaritzak sustatua eta Memoriaren Nafarroako Institutuak, Memoria duten Eskolak programaren esparruan, eta Bartzelonako Unibertsitateko Memoriaren Europako Behatokiak batera finantzatu dute. Nafarroako Gazteriaren Institutuaren laguntza ere badu.
Proiektua ‘Ruta al Exilio’ eta Be Wild Be Proud elkarteek antolatu dute. Prestakuntza-bidaia hau, hirugarren urtez jarraian, Foru Komunitatean hasten da, eta helburua da parte hartzen duten gazteei oraintsuko historia hurbiltzea, garrantzi bereziko lekuetan barrena ibiliaz, prestakuntza-jarduerekin eta jarduera soziokulturalekin batera.
Ollo lehendakariordeak gazte parte-hartzaileei gogorarazi dienez, «1936ko uztailaren 18an, kolpe militar frankista gertatu zen», eta «Nafarroan kolpistek izandako arrakastaren ondorioz, pertsona askok ihes egin behar izan zuten preso hartzea eta erailtzea saihesteko. Presondegi honetatik igaro ziren 7.000 pertsona baino gehiagorekin gertatu zen bezala, horietako asko erail egin baitzituzten». Horregatik, «memoria duten gazteak behar ditugu, giza eskubideen urraketa prozesu guztien memoria kritikoa dutenak. Eta are gehiago gaur egungoa bezalako garai batean, non gerren, gorrotoaren edo faxismoaren itzala nola hedatzen den ikusten dugun».
Ollok eskerrak eman dizkie «hain bidegabeak diren gertaerak ezagutzeko eta ahazten ez uzteko» duten interesagatik, eta familiei eta lagunei ezagutzen ari direna kontatzera animatu ditu. «Gizarte hobea, demokratikoagoa, bidezkoagoa, askeagoa eta solidarioagoa eraikitzeko ahaleginean partaide izateko», amaitu du Ollok.
Zazpi egun Nafarroan
Gazte parte-hartzaileek, Estatuko hainbat lekutatik etorriak, ‘Ruta al Exilio’ ibilbidearen bosgarren edizioari ekin zioten asteartean, Madrilgo Lurralde Politika eta Memoria Demokratikoaren Ministerioaren egoitzan. Handik, Nafarroara etorri ziren, eta zazpi egun emango dituzte bertan. Lehenengo bisita Sartagudan izan da. Han igaro zuten lehen gaua eta, Alargunen Herria Elkartearen eskutik, Memoriaren Parkea ezagutu zuten, Nafarroako Memoria Historikoaren Leku enblematikoa. Bista horren ondoren, Nafarroako hiriburura joan dira, 1936-1945 aldian hirian izan ziren atxilotze zentroak ikustera.
Hurrengo egunetan, Gazteluko Legarrea leizea bisitatuko dute, Juana Josefaren eta bere familiaren hilketa basatia gogoratzeko. Hortik Lizuniagara joango dira, eta bertan parte-hartzaileek gaueko ibilbide bat egitea aurreikusten da: kontrabandoaren ibilbideak, Frantziara erbesteratzeko bideak ere bihurtu zirenak, askatasunaren bila. Beran ere beste leku enblematiko bat ezagutuko dute, Argaitz harrobia, eta frankismoko bunker batzuetan barrena ibiliko dira. Nafarroan egingo duten bidaian, Sorogain-Lasturrera ere joango dira, eta han hasiko dute GR-225 bidearen laugarren etapa, Urepelera eramango dituena, «Las Botellas de la Libertad» ibilbidearen arrastoari jarraituz.
Hilaren 21ean Nafarroa utzi eta Gursera abiatuko dira, Pirinioen iparraldeko eta Frantziako isurialdean. Bertan, Mémoire (s) et de Lutteseko Terres Elkartearekin batera, 1936ko estatu-kolpearen eta ondorengo Gerra Zibilaren ondoren erbesteratu behar izan zuten ia 500 nafar eta milaka pertsona bildu zituen zelaia ezagutuko dute. Hemendik Kataluniara bidaiatuko dute, eta han aurrera jarraituko dute.
Aurtengo edizioak oroimenaren ahozkotasuna du ardatz: musikak, poesiak eta ahozko testigantzek ahanzturari nola eusten dioten eta orainari nola eragiten dioten. Horrela, ibilbideak iraganaren entzute aktiboa proposatzen du, lurrera hurbilduz eta memoriaren soinua ezagutuz. Ibilbidean zehar, irakasleek, artistek, gaian espezializatutako ikertzaileek eta tokiko hainbat eragilek emandako prestakuntza-tailerrak ematen dira. Jarduera horiek hiru ardatzen inguruko proiektu sortzaileak garatzeko balio dute: erbestea, memoria eta identitate nazional/migratzailea.
