Emakumeen aurkako indarkeriari eta pertsonen arteko beste indarkeria-mota batzuei buruzko inkesta, 2024an egina, Euskadin egiten den lehen inkesta ofiziala da, arazo horren garrantzia neurtzeko eta emakumeek edozein eremu publiko edo pribatutan jasaten duten indarkeria-mota desberdinen maiztasunari buruzko datuak biltzeko. Besteak beste, bikote, familia, lan, hezkuntza eta komunitate-eremuak eta ingurune birtuala kontuan hartzen ditu. Euskadin emakumeen aurkako indarkeriak bizitzan zehar duen nagusitasuna ezagutu nahi da.
Inkesta honen aztergaia Euskadin bizi diren 16 eta 85 urte bitarteko emakumeak dira eta inkesta 4.500 emakumeko lagin adierazgarri bati egin zaio.
Euskadin bizi diren 16 eta 85 urte bitarteko emakumeen % 48,2k indarkeria motaren bat (fisikoa – mehatxuak barne –, sexuala eta/edo psikologikoa) jasan du bikotearen barruan edo kanpoan, bizitzan noizbait. Kopuru hori 449.295 emakumek osatzen dute.
«Bikoteetan ia ikusezinak diren dominazio jarrerak apurtu behar ditugu. Emakumeek salaketak jarri ahal izateko horma psikologikoak eraitsi behar ditugu. Indarkeria fisikoa edo sexuala, indarkeria psikologikoa baino gehiago salatzen da, nahiz eta indarkeria psikologikoa askoz gehiago ematen den. Epe laburrerako, ertainerako eta luzerako konponbideak behar ditugu.
Hau guztia, emakumeei ahalduntzeko bidea emanez lortzen da. Gure familian, kuadrilan, lantokian edo inguruan matxismoa ezabatuz» azaldu du Nerea Melgosa sailburuak.
Euskadin bizi diren 16 eta 85 urte bitarteko emakumeen % 7,4k indarkeria-motaren bat (fisikoa – mehatxuak barne –, sexuala eta/edo psikologikoa) jasan dute berriki, hau da, azken urtean. Ehuneko hori 68.949 emakumek osatzen dute.
«Gaurko inkesta honek suposatzen du jauzi kualitatibo bat laguntzen diguna antzematen indarkeria matxistaren benetako eragina, benetako presentzia gure gizartean. Hemen emakumeen ahotsak entzun ditugu. Eta inkestatutako emakumeen kopurua estatistikoki oso esanguratsua da. Haien erantzunak ezagututa, lehen ondorio orokor bezala esango nuke, datu hauek indarkeria matxistaren egiturazko izaera berresten dutela. Inolako zalantzarik gabe, gainera. Eta bere benetako dimentsioa erakusten digutela. Eremu guztietan ematen da, era guztietako emakume eta gizonen artean» adierazi du Miren Elgarrestak, Emakundeko zuzendariak.
• Ezaugarri soziodemografikoak.
Datuek erakusten dute indarkeriak adin guztietako emakumeei eragiten diela, nahiz eta adinaren araberako analisiak desberdintasun batzuk erakusten dituen indarkeria moten prebalentzia-tasetan. Oro har, tasa handiagoa da 30 eta 44 urte bitarteko emakumeen artean ( % 62,3) eta 16 eta 29 urte bitartekoen artean ( % 55,8), eta tasarik txikiena, berriz, 65 eta 85 urte bitartekoen artean ( % 30,2). Emakume gazteenek bikotearen barruan eta kanpoan indarkeria motaren bat jasateko probabilitatea, batez ere sexu-indarkeria eta indarkeria psikologikoa, handiagoa dela dirudi, batez ere haien prebalentzia-tasek aise gainditzen dutelako batez besteko tasa. Hala ere, kontuan hartu behar da emakume zaharrenen tasek ere balio bereziki apalak izan ditzaketela, baldintzatutako hezkuntza prozesuek indarkeriaren berri ematea zaildu baitezakete.
Datuen arabera, desgaitasuna duten emakumeek ( % 33 edo gehiago aitortuta) eta/edo eguneroko bizitzako jarduerak egiteko muga larriak dituztenek indarkeria jasateko aukera handiagoa dute beste emakume batzuek baino ( % 49,8 eta % 48, hurrenez hurren). Aldeak nabarmenagoak dira indarkeria fisikoaren kasuan: % 33,3, desgaitasunik edo mugarik gabeko emakumeen kasuan, aldiz, % 24,7.
Gainera, bikotearen eremuan gertatzen den indarkeriak bereziki eragiten die emakume horiei ( % 34,6, desgaitasunik edo jarduera-mugarik ez duten emakumeen % 28,9ren aldean).
Nazionalitateari dagokionez, bizitzan noizbait bikotekideren batengandik edo beste pertsonaren batengandik indarkeria jasan duten eta espainiar nazionalitatea ez duen emakumeen proportzioa espainiar nazionalitatea duten emakumeena baino askoz handiagoa da ( % 61,1 eta % 46,8, hurrenez hurren). Zehazkiago, indarkeria fisikoak eta indarkeria psikologikoak bereziki eragiten diete emakume horiei, baita bikotearen eremuan gertatzen den indarkeriak ere.
Ikasketa-mailan ere aldeak ikusten dira, baina datuek ez dute zuzeneko erlazioa ondorioztatzeko aukerarik ematen. Bikote barruko eta kanpoko indarkeria-mota guztien prebalentzia-tasa txikienak lehen mailako edo beheragoko mailako ikasketak dituzten emakumeen artean daude kasu guztietan (% 33,5ek indarkeria-motaren bat jasan dute), eta hori gertatzen da indarkeria-mota edo indarkeria gertatzen den eremua edozein dela ere. Tarteko posizioetan bigarren mailako ikasketak dituzten emakumeak daude ( % 41), eta derrigorrezko bigarren hezkuntzaren ondoko ikasketak edo LHI eta goi-mailako ikasketak dituzten emakumeak dira tasarik altuenak dituztenak, bai orokorrean ( % 51,7 eta % 55,8, hurrenez hurren), bai aintzat hartutako indarkeria motetan.
Etxeko hileko diru-sarrera garbien mailaren araberako prebalentzia-datuek ez dute zuzeneko harremana ondorioztatzeko aukerarik ematen, baina badirudi indarkeriak errenta altuko zein errenta baxuko emakumeei eragiten diela. Bikotearen barruko eta kanpoko indarkeria-motaren baten prebalentzia-tasak errenta ertaineko — baxuko — etxekoen unitateetan bizi diren emakumeen % 44,9 eta errenta altuko etxekoen unitateetan bizi direnen % 56,9 dira. Tarteko posizioak errenta ertain-altuko etxekoen unitateetan bizi diren emakumeek ( % 48,8) eta errenta baxuko etxekoen unitateetan bizi direnek (% 49,9) betetzen dituzte. Hala eta guztiz ere, esan behar da indarkeria fisikoaren eta indarkeria psikologikoaren tasak zertxobait handiagoak direla errenta txikiko etxekoen unitateetan bizi diren emakumeen artean, eta, gainera, badirudi bikotearen eremuko indarkeriak gehiago eragiten diela.
• Indarkeriaren ondorioak eta laguntzaren eskaera
Emakume horien % 18,4k adierazi du indarkeria-gertakarien ondorioz laguntza medikoa edo psikologikoa jaso duela. Emakumeen % 17,3k ez zuen jaso, baina jaso behar zuela uste du, eta % 63,8k esan du ez duela horrelako laguntzarik behar izan.
Indarkeria fisikoa ( % 29) eta indarkeria psikologikoa ( % 27,9) jasan duten emakumeek laguntza mediko handiagoa jaso dute sexu-indarkeriaren biktimek baino ( % 17,5). Gainera, laguntza medikoa jaso zuten emakumeen proportzioa handiagoa da indarkeria bikotearen eremuan gertatzen denean ( % 24).
Laguntza motaren bat jaso dutela ziurtatzen duten emakumeen ehunekoa % 38,5era igotzen da bikotearen barruan zein kanpoan indarkeria jasan duten emakumeen kasuan. Bikotearen eremuan eta/edo kanpoan indarkeria-motaren bat jasan duten emakumeen % 11,7k denbora batez egon behar izan du lanera joan gabe edo jasandako indarkeriaren ondorioz ikasketa-zentrora joan gabe. Ohikoagoa da indarkeria fisikoa ( % 18,8) edo psikologikoa ( % 16,4) jasan duten emakumeak denbora batez lantokira edo ikasketetara joan gabe egotea sexu-indarkeria jasan dutenak baino ( % 12,5). Indarkeria zer eremutan gertatzen den kontuan hartuta, ohikoagoa da bikotearen eremuan indarkeria jasan duten emakumeak denbora batez lanera edo ikastetxera joan ezinik egotea ( % 13,3, eta eremu horretatik kanpo indarkeria jasan dutenak, berriz, % 7,2).
Indarkeria jasan duten emakumeen kasuan, bai bikotearen eremuan, bai bikotetik kanpo, lantokira edo ikasketetara huts egin duten emakumeen ehunekoa % 27,8 da. Esan bezala, % 33ko desgaitasuna edo handiagoa eta/edo eguneroko jarduerak egiteko muga larriak dituzten emakumeak kontsultatutako emakume guztien % 7,8 dira (72.846 emakume inguru). Emakume horien % 12,5ek adierazi du bere desgaitasuna edo muga bikotekideak edo beste pertsona batek jasandako indarkeriaren ondorio dela.
Indarkeria fisikoa jasan duten emakumeek ziurtatzen dute, neurri handiagoan, beren desgaitasuna edo muga indarkeriaren ondorio dela ( % 17,3). Era berean, handiagoa da hori ziurtatzen duten emakumeen proportzioa bikotearen eremuko indarkeria-gertakariak kontatzen dituztenen artean ( % 12,2).
Muga edo ezintasun horiek jasandako indarkeriaren ondorio direla dioten emakumeen ehunekoa % 15,8raino igotzen da bikotekidearen barruan zein kanpoan indarkeria jasan duten emakumeen artean.
Bikotearen barruan eta/edo kanpoan indarkeria-motaren bat bizi izan duten emakumeen % 16,6k adierazi du sendagaiak eta drogak hartu dituela bizi izandako indarkeria-gertakariei aurre egiteko. Kontsumitzen diren substantzia guztien artean, medikamentuak hartzea da ohikoena ( % 16,6).
Era horretako substantziak hartzea ere handiagoa da indarkeria fisikoa jasan duten emakumeen artean ( % 26,3). Era berean, askoz handiagoa da bikotearen eremuan indarkeria jasan duten emakumeen artean ( % 23,4, eta bikotekidetik kanpo indarkeria pairatu dutenen artean, berriz, % 6,9). Bikotearen barruan zein kanpoan indarkeria jasan duten emakumeen artean, ehuneko hori % 41,6ra igotzen da.
Bikotearen barruan eta/edo kanpoan indarkeria jasan duten emakume gehienek (% 80,8) adierazi dute lagunen batekin edo senideren batekin hitz egin dutela bizi izandako indarkeria-gertakariei buruz, baina nabarmentzekoa da bostetik ia batek (% 18,8) ez duela esperientzia hori inguruko inorekin partekatu.
Jasandako indarkeria-egoerekin bat ez datozen emakumeen proportzioa zertxobait handiagoa da indarkeria psikologikoa jasan duten emakumeen artean (% 17,5).
Era berean, ohikoa da bikotearen eremuan indarkeria jasan duten emakumeek esperientzia horiek neurri txikiagoan lagunekin edo senideekin partekatzea (biktimen % 75,1ek partekatu du, eta eremu horretatik kanpo indarkeria jasan dutenen % 78,4k).
Bikotearen barruan eta/edo kanpoan indarkeria jasan dutela adierazten duten emakumeen % 13,9k salatu du noizbait indarkeria hori, eta % 9,6k azken urtean. Salaketa gehienak emakumeek beraiek jarri dituzte.
Salaketen proportzioa handiagoa da indarkeria fisikoko ekintzen kasuan ( % 24,5, sexu-indarkeriako kasuen % 12,1en eta indarkeria psikologikoko kasuen % 17,6ren aldean). Gainera, ohikoagoa da bikotearen eremuan gertatutako indarkeria-gertakariak salatzea (% 14,3 noizbait, bikotekideaz kanpoko indarkeria-kasuen % 9ren aldean). Bikotearen barruan zein kanpoan indarkeria jasan duten emakumeen kasuan, egoera horiek salatu dituen ehunekoa % 26,3 da.
Bikotearen barruan eta/edo kanpoan indarkeria jasaten duten emakumeek indarkeria-gertakari horiek ez salatzeko aipatzen dituzten arrazoi nagusien artean, honako hauek nabarmentzen dira:
– indarkeria delitu salagarri batekin identifikatu ez izana ( % 64,5)
– erru, lotsa edo blokeo emozionala sentitzea ( % 19,1)
– prozesu judizial bati dagokionez hautematen diren zailtasunak (% 18,4)
