Osasun Sailak Osakidetzaren berrantolaketa estrategikoa bultzatu du Euskadiko osasun aro berriaren erronkei aurre egiteko

• Eusko Jaurlaritzako Osasuneko sailburuak agerraldia egin du gaur Legebiltzarreko Osasun Batzordean, berak hala eskatuta, bi sailburuordeekin eta Osakidetzako zuzendari nagusiarekin batera
• Alberto Martínez: “Euskadik aro berri bat hasi du bere osasun-sisteman. Oinarriak jarri ditugu, orain errealismoz eta konpromisoz sendotu behar ditugu, betiere herritar guztientzako balio handiagoa eta osasun-emaitza hobeak emateko printzipioak gidatuta»
• Osasun-sistema eraldatzeko prozesuaren esparruan, sailburuak neurri zehatzak iragarri ditu: egitura-dekretu berria, zuzendaritza-karguak arinduko dituena; ESIen berregituraketa, Gurutzeta auzoko pazienteak Gurutzetako Ospitalean artatzea ahalbidetuko duena; eta DATUA, Osakidetzako Datuen Bulegoa, sortzea
• Osakidetzak ospitale nagusiak berritu eta handituko ditu, eta instalazio berriak eraikiko ditu, hala nola Tolosako Ospitale Publikoa, Durangoko KBE edo Donostiako protonterapia-eraikina, 1.300 milioi euroko inbertsio historikoa egingo du datozen 7 urteetan

Eusko Jaurlaritzako Osasuneko sailburu Alberto Martínezek agerraldia egin du gaur goizean Legebiltzarreko Osasun Batzordean, berak hala eskatuta, Osasun Sailaren eta Osakidetzaren berrantolaketaren berri emateko, Euskadiko osasun-sistema publikoaren modernizazio eta eraldaketa sakoneko prozesu baten barruan. Bestetik, agerraldian parte hartu dute bi sailburuordeek, Gontzal Tamayok, Osasun, Eraldaketa Digital eta Osasun Emaitzetako sailburuordeak, eta Aritz Uriartek, Gobernantza eta Jasangarritasun Sanitarioko sailburuordeak, baita Lore Bilbaok ere, Osakidetzako zuzendari nagusiak.

Sistema publiko sendoa, erronka berriekin

40 urtetik gorako osasun-sistema propioaren ondoren, Euskadi nazioarteko abangoardian dago bizi-itxaropenari, saihestu daitekeen heriotza-tasari eta ekitate sozialari dagokienez. Hala ere, aldaketa demografiko, sozial, epidemiologiko eta teknologikoek agertoki berri bat marrazten dute, eta, horren ondorioz, euskal osasun-ereduak eboluzionatu egin behar du, datozen urteetan bere jasangarritasuna eta erantzuteko gaitasuna ziurtatzeko.

Osasun sailburuak azaldu duenez, biztanleriaren zahartzeak, gaixotasun kronikoen eta pluripatologien gorakadak, laguntza-eskariaren hazkundeak, jaiotza-tasaren krisiak, osasun mentaleko erronkek eta klima-aldaketaren eta migrazio mugimenduen ondoriozko arrisku globalek inflexio-puntu batera eraman dute sistema, eta eraldaketa estruktural bat eskatzen dute.

Euskadiko Osasun Ituna ibilbide-orri gisa

Ildo horretan, Martínezek adierazi duenez, Euskadiko Osasun Ituna, pazienteen, profesionalen, eragile sozialen eta politikoen artean 500 pertsonak baino gehiagok parte hartzearen emaitza dena, berrantolaketa horren erreferentzia-esparrua da. Dokumentuak unibertsaltasuna, ekitatea eta jasangarritasuna bezalako printzipioak indartzen ditu, eta sistemaren bideratze estrategikoa proposatzen du, osasunean eta zaintzan, komunitatean, herritarrekiko harreman horizontalagoetan eta osasuneko balioen eta emaitzen neurketan oinarritutako eredu baterantz. 24 ildo estrategikotan, 6 ekintza-eremutan eta 300 jarduera baino gehiagotan egituratzen da —batzuk dagoeneko martxan daude— Osakidetzaren etorkizuna gidatuko duten jarraipen-adierazleekin.

Zergatik eta zertarako berrantolaketa

Sailburuak berrantolaketa horretarako funtsezko hiru arrazoi azpimarratu ditu. “Aldaketa- eta hobekuntza-prozesuak bizkortzea; eraldatzea eta modernizatzea; eta antolaketaren berrikuntzaren beharra, Itunean erabateko adostasuna izan zuen ildo estrategikoa”.

Eta eraldaketa horren helburu estrategikoak adierazi ditu:

• Antolaketa-egituren modernizazioari ekitea eta emaitzaz zuzendaritza-kargu gutxiago eta arreta asistentzial gehiago izatea. “Horren adibide da egiturari buruzko dekretu berri bat onartu izana, zuzendaritza-karguak gutxitzeko, kudeaketa horizontalago baten alde”.
• Humanizazioan haztea, pazientea erdigunean jarrita. “Adibidez, ESIen berregituraketari esker, Gurutzetako auzoko pazienteak Gurutzetako Ospitalean artatu ahal izango dira, arreta komunitatera hurbiltzeko”.
• Berrikuntza teknologikoa eta digitalizazioa bultzatzea, datua balio-iturri gisa kudeatuz. “Ildo horretan, iragarri du sailburuak, laster Gobernu Kontseiluan 7 milioi euroko partida bat onartuko da Osakidetzaren Eraldaketa Digitalerako. Gainera, DATUA sortu da, Osakidetzako Datuen Bulegoa, eta sailen arteko talde bat eratu da Euskadiko Osasun Datuen Gune baten baldintzak prestatzeko, Europako eta Estatuko gunearekin koherentzian”.

Hiru erronka hartu dira legegintzaldian

Martínez sailburuak azaldu duenez, legegintzaldiaren lehen urtean, Osasun Sailak lehentasunezko hiru erronkari heldu zien:

• Irisgarritasuna hobetzea eta itxaron-zerrendak murriztea txoke-plan baten bidez.
• Profesionalekin eta pazienteekin entzute aktiboko prozesu bat bultzatzea.
• Adimen artifizialaren eraldaketa digitala eta gobernantza bizkortzea sisteman, osasun-emaitzetan eta balioan oinarritutako sistema baterantz aurrera eginez.

Hala, adierazi duenez, azken datuek erakusten dute ebakuntza, kontsulta eta probetako batez besteko itxaronaldia 60 egunetik beherakoa da, eta plantillaren behin-behinekotasuna murriztu da, esleitzen ari diren EPEei, sindikatuekin egindako akordio historikoei eta urte amaieran beste EPE batean egingo den 4.000 lanpostutik gorako deialdiari esker.

Martxan dauden lehen neurriak

Joan den uztailean iragarritako berrantolaketak egitura berri bat ekarri zuen Osasun Sailean eta Osakidetzan, profil berriak eta lidergo berriak, XXI. mendeko Osakidetzaren eraldaketa, berrikuntza eta modernizazio erronkei erantzuteko.

Izendapen berriak egin eta bi hilabete eskasera, hainbat ekimen zehatz jarri dira abian, besteak beste:

• Bularreko minbizia bahetzeko adina pixkanaka 48 urtera murriztea 2026rako.
• 2030erako Plan Onkologikoa garatzea, ekitatean eta entsegu klinikoetarako sarbidean arreta berezia jarrita.
• Psikologoen hedapen pilotua 13 udalerritako Lehen Mailako Arretan.
• Proiektu berritzaileak haur eta gazteen osasun mentalean eta nerabeen ongizate emozionalean.
• Araudi berri bat prestatzea pazienteen elkarteen zeregina ezagutzeko eta indartzeko.
• Digitalizazioaren eta adimen artifizialaren erabileraren proiektuetan aurrera egitea, lehen mailako arretan burokrazia murrizteko eta asistentziaren kalitatea hobetzeko.

Etorkizun-sena duen eraldaketa

Osasun Sailak eta Osakidetzak ibilbide luzeko eraldaketa baterako lehen urrats gisa egin behar diote aurre berrantolaketa horri, premia eta ikuspegi estrategikoa uztartuta. Sailburuak adierazi duenez, “Euskadik aro berri bat hasi du bere osasun-sisteman. Oinarriak jarri ditugu, orain errealismoz eta konpromisoz sendotu behar ditugu, betiere herritar guztientzako balio handiagoa eta osasun-emaitza hobeak emateko printzipioak gidatuta“.

Bestalde, Gontzal Tamayok, Osasun, Eraldaketa Digital eta Osasun Emaitzetako sailburuordeak, azaldu duenez, Euskadiko Osasun Itunak egiturazko aldaketa bat proposatzen du, sistema ospitalozentriko eta erreaktibo batetik proaktibo, integratu eta komunitario batera igarota, pertsonak erdigunean jarrita. “Prozesu honen helburua da osasun-sistema gizatiarragoa, jasangarriagoa eta pertsona ardatz duena eraikitzea, egungo eta etorkizuneko erronkei aurrea hartzeko gai dena”.

Hala, Tamayok azaldu duenez, eraldaketa-prozesu hori funtsezko lau zutabetan oinarritzen da:

• Gaixotasunetik osasunaren sustapenera: Prebentzioa, esku-hartze goiztiarra eta autozaintza sustatzea, eta gizarte- eta ingurumen-faktoreak lantzea, Osasun Publikoaren Euskal Erakundearentzako plan estrategiko baten bidez.
• Ospitaletik komunitatera: Lehen mailako eta etxeko arreta indartzea eta gizarte-zerbitzuekin integratzea, arreta hurbilagoa eta jarraituagoa izan dadin.
• Erakundeetatik harremanetara: Pazienteek eta herritarrek aktiboki parte hartzea erabakietan eta sistemaren gobernantzan, eta erantzukidetasuna sustatzea.
• Baliora bideratutako eredu erreaktibo batetik proaktibo batera: Pertsonen ongizatean eta bizi-kalitatean benetako eragina lehenestea, baliabideak modu eraginkorrean erabilita eta benetan garrantzitsuak diren emaitzak neurtuta.

“Digitalizazioak funtsezko zeregina du aldaketa horretan —adierazi du sailburuordeak— datuetan oinarritutako kudeaketa, pertsonalizazioa eta eraginkortasuna errazteko, eta informazioaren pribatutasuna eta segurtasuna bermatzeko, Europako esparruan integratutako Osasuneko Datuen Euskal Gune berriaren bidez”. Tamayok aipatu duenez, gainera, Adimen Artifiziala bultzatzen ari dira jada, sistema prebentiboagoa eta zehatzagoa izan dadin.

Aritz Uriartek, Gobernantza eta Jasangarritasun Sanitarioko sailburuordeak, adierazi duenez, Sailak jasangarritasuna hartuko du printzipio gidari gisa, eta konpromisoa hartuko du epe luzera bideragarritasuna bermatuko duten ekintza eraginkor eta arinak ezartzeko, kalitatea eta unibertsaltasun eta ekitatearen balioak arriskuan jarri gabe. Ikuspegi hori aho batez onartu zen Euskadiko Osasun Itunaren esparruan, eta sailburuordetzaren ibilbide-orria zehaztuko du datozen urteetan.

“Aldaketa demografikoek, gaixotasunen bilakaerak eta teknologia berriak sartzeak erronka berriak dakartzate; sistema publikoa indartzea eskatzen dute, baliabideak bideratuta eta eraginkortasunez kudeatuta pazientea erdigunean jartzeko”, adierazi du Uriartek. Horretarako, balioa gehitzen duten ekintzetara bideratuko dira ahaleginak, teknologian eta antolaketan berrikuntza sustatzeko, kostuak murrizteko eta emaitzak hobetzeko.

Sailburuordeak azaldu duenez, gobernantza-eredu horizontalagoa eta arinagoa bultzatuko da, erabaki partekatuekin eta pazienteen elkarteen parte-hartzea integratuz, erregistro publiko espezifiko bat eta haien lankidetza sustatuko duen esparru juridiko bat sortuz. Aldi berean, lankidetza publiko-pribatua bultzatuko da, kalitate-adierazleak kudeatuz, jarraipen-batzorde misto bat sortuz eta kontratuen inbentarioa eginez. Batzorde horrek kostua eta eraginkortasuna ebaluatuko ditu, eta kanpoko kontratazioaren egungo ehunekoa mantenduko du.

Azkenik, bere hitzaldia osatu du esanez herritar guztien hizkuntza-eskubideak bermatuko direla, eta alderdi hori funtsezkoa dela osasun-sistema publikoa indartzeko eta eskuragarriago egiteko.

Modernizazioa eta zorroztasuna kudeaketan

Lore Bilbaok, Osakidetzako zuzendari nagusiak, une hau erabakigarritzat jo du euskal osasun-sistema publikoarentzat. Erakundeak eraldaketa sakon hori bultzatzen du, bere asistentzia-eredua egungo eta etorkizuneko eskaeretara egokitzeko, kalitatea, irisgarritasuna, eraginkortasuna eta humanismoa bermatze aldera. “Osakidetzak berretsi egiten du euskal osasun-sistema publiko jasangarriarekin duen konpromisoa, etengabe modernizatzen ari dena eta pertsonak eta haien ongizatea ardatz dituena”.

Antolaketa-egitura indartzeko, Bilbaok azaldu duenez, Osakidetza egokitzapenak egiten ari da ESIetan eta zuzendaritza-karguetan, eta lehentasuna ematen dio herritarrenganako arreta hurbilen dauden zentroetan jartzeari. Era berean, aipatu duenez, kudeaketa ekonomikoari eta giza baliabideen kudeaketari barne-auditoriak egingo zaizkie eraginkortasuna eta gardentasuna sustatzeko, eta ESIetako gerentziek aktiboki lagunduko dute Osasun Ituna hedatzen.

Eraldaketa digitala funtsezkoa da Osakidetzarentzat, Datu Bulegoa sortzen baitu informazio klinikoa, ekonomikoa eta giza baliabideei buruzkoa kudeatzeko, segurtasun, eraginkortasun eta balio erantsiaren irizpideen arabera. Ekimenen artean, Lore Bilbaok honako hauek ere nabarmendu ditu:

• Tumoreen erregistroa bizkortzeko tresnak garatzea.
• Kostuen analisia eta eraginkortasuna anatomia patologikoan.
• Emaitza klinikoak ebaluatzea adimen artifizial genomikoaren bidez.
• AAn oinarritutako elkarrizketa eragile bat ezartzea, txosten klinikoen idazketa automatizatzeko, hainbat ESItan fase pilotuan.

“Digitalizazioak, adierazi duenez, Osasun Digitalaren Karpeta eta bideo-kontsultak ere barne hartzen ditu, pertsona kalteberentzako irisgarritasuna hobetze aldera”.

Osasun-azpiegiturei dagokienez, zuzendari nagusiak azaldu duenez, Osakidetzak bere ospitale nagusiak (Basurtu, Donostia, Galdakao, Txagorritxu, besteak beste) berritu eta handitu behar ditu, baita instalazio berriak eraiki ere, besteak beste, Tolosako Ospitale Publikoa, Durangoko CARa edo Donostiako protonterapiako eraikina, datozen 7 urteetako 1.300 milioi eurotik gorako inbertsio historikoarekin.

Gainera, Bilbaok esan duenez, Osakidetzak aurrera jarraitzen du urteetan egin ez diren oposizioen ebazpenean, eta 2023, 2024 eta 2025erako deialdi berriak prestatzen ari dira, 4.000 plaza baino gehiagorekin, behin-behinekotasuna murrizteko eta langileen txandaketa naturalari erantzuteko. Ildo horretan, azaldu duenez, aurten prestakuntza amaitu duten Familia Medikuntzako BAMEen % 100 kontratatu dira; 68 mediku berri.

Gainera, euskararen arloan, Lore Bilbaok azaldu duenez, Osakidetzak bi hamarkadatan zazpi aldiz handitu du hizkuntza-eskakizuna betetzen duten profesionalen ehunekoa, eta Itzulbide aplikazioa zabaldu du euskaraz idatzitako historia medikoak errazago ulertzeko. Aldi berean, II. Berdintasun Plana ezarri da, genero-berdintasuna eta euskal gizartean duen zeregina sendotzeko. Azkenik, adierazi duenez, “lehen mailako arretan optometristak sartzea sustatuko da, ikusmen-osasuna hobetzeko, eta erresonantzia magnetiko berriak instalatuko dira funtsezko ospitaleetan”.