- Bi gobernuek adierazpen bat adostu dute, Europako erakundeei funts iraunkorrak eskatzeko, gizarte-kohesioan eta lurralde-konbergentzian oinarritutako irizpideekin.
- Posizionamendu bateratuaren arabera, inbertsioak handitzea izango da etorkizuneko Etxebizitza Eskuragarriaren Europako Plana diseinatzeko lehentasuna. Plan hori 2026rako dago aurreikusita, eta helburua da Europako metropoli nagusietako etxebizitza eskuratzeko krisi gero eta handiagoari aurre egitea.
- Kontsulta publikoa eskualdeko eta tokiko gobernuei zuzenduta dago, eta proposamenak aurkezteko azken eguna urriaren 17a da.
Euskadiko eta Kataluniako gobernuek adierazpen bateratua aurkeztu dute, etxebizitza eskuragarria Europar Batasunaren lehentasun estruktural gisa kokatzeko. Adierazpenak Europako finantza-arkitektura egonkorraren alde egiten du, arau argiak eta zerga-arloan tratamendu espezifikoa izango dituena. Arkitektura horrek bereizi egingo ditu lurzoruko inbertsioak, etxebizitza-eraikuntza eta -birgaitzea eta eskualdeetako eta tokiko gobernuen aurrekontu publikoak mugatzen dituzten defizit-arau zorrotzak. Espainiako Estatuan egiten den lehenengo ekimena da: haren anbizioagatik, egiturazko ikuspegiagatik eta etxebizitza-politika publikoetan liderrak diren bi administrazioek elkarrekin aurkezteagatik.
Sílvia Paneque Kataluniako Generalitateko Territori, Habitatge i Transició Ecològicako kontseilariak eta Denis Itxaso Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Hiri Agendako sailburuak Europako Batzordeak sustatzen duen Etxebizitza Plan Europarrerako bi erakundeen eskaera aurkeztu dute gaur Bartzelonan. Helburua da datorren urtean etxebizitza eskuratzeko gero eta handiagoa den krisiari aurre egitea.
Adierazpen horren xede komuna da lurralde-konbergentziaren eta gizarte-kohesioaren irizpideak aplikatzea, Europako eskualdeen arteko desberdintasunak murrizteko; izan ere, gaur egun, bi desberdintasun-faktore nagusi daude: lurralde-egituraketa eta kolektibo zaurgarrien eta etxebizitza finantza-aktibo gisa erabiltzen duten biztanleria-sektoreen arteko arrakala. Beste era batera esanda, Kataluniak eta Euskadik ohartarazi dute maizterren eta jabeen artean gizarte-arrakala berriak izateko arriskua dagoela, eta etxebizitza babestuen ehunekoa lurralde osoan parekatzearen alde egin dute.
Dekalogo bat, etxebizitzako inbertsioa beste baliabide estrategiko batzuekin parekatzeko
Baterako Adierazpen bateratuaren arabera, etxebizitza eskuragarria Europako politika estrukturalean txertatzen da, aurrekontu-zikloak baldintzatutako programa puntualen logika gaindituta eta higiezinen merkatuaren logika espekulatiboei aurre eginda. Berariazko finantza-tratamendua proposatzen du, gizarte-azpiegitura gisa duen izaerarekin bat datorrena, inbertsioak zerga-arauek zigortu ez ditzaten. Horrez gain, Europako Inbertsio Bankuaren (EIB) funtzioa indartzea proposatzen du, proiektu-zorroak eskalatzeko ahalmena duten misio-tresnekin —oso epe luzeko finantzaketa, interes txiki eta bermekoa—.Bi administrazio erreferentek bat egiteak agenda komuna aktibatzen du, eta bat egiten du Europako lehiakortasunarekin, talentua erakartzearekin eta auzo degradatuak birsortzearekin.
Etxebizitzaren Lurralde Plan Sektoriala (2024) betetzeko, Kataluniak 20 urtean etxebizitzen % 15 gizarte-politiketara bideratzea erabaki du. Lehenengo bosturtekoaren helburuei erantzuteko, 50.000 Plana jarri da martxan, eta, lehenengo erreserba publikoan, 670 orube mobilizatu dira, 22.000 etxebizitza egiteko. Horietatik 14.000 etxebizitzak badute sustatzailea, eta beste 7.000tik gora dagoeneko ekoizten ari dira. Beharrezkoa da lurzorua sortzea eta, horretarako, orain arte geldirik zeuden hainbat hirigintza-sektore 2030era arte aktibatzea. Horren bidez, 214.000 etxebizitza sustatu ahal izango dira datozen hamabost urteetan, eta horietatik % 40 gizarte-politiketara bideratuko dira.
Europako Next Generation funtsek 480 milioi euroko zuzkidura dute, eta birgaitzerako pizgarri-multzorik handiena dira. Funts horien bidez, 65.000 etxebizitza berritu ahal izango dira 2026ra arte. Laguntza horiez gain, Lurralde, Etxebizitza eta Trantsizio Ekologikoaren Departamentua birgaitze-proiektu berriak lantzen ari da.
Bestalde, auzo eta hiribilduen Plan berriak 1.600 milioi euro inguru bideratuko ditu, horietatik 1.000 Gobernuak jarriko ditu, eta gainerakoa, udalek, 2025 eta 2029 urteen artean, lurralde- eta gizarte-desberdintasunak murrizteko, bizi-baldintzak hobetzeko eta oinarrizko zerbitzuetarako bidezko sarbidea bermatzeko.
Euskadin, Etxebizitzaren aldeko Itun Sozialak asmo handiko etorkizuna finkatzen du, eta bi helburu estrukturaletan zehazten da: alokairuko parke publiko eskuragarria lortzea, hau da, 2036an etxebizitza nagusien % 5 —50.000 etxebizitza—, eta parke nagusiaren % 12ko etxebizitza babestu iraunkorraren erreserba finkatzea —116.000 etxebizitza—.Aldi berean, egitura birgaitzeko urteko erritmo etengabea ezarri da, urteko eraikin guztien % 3. Horren bidez, gutxi gorabehera, 350.000 etxetan esku hartu ahal izango da hamabost urtean. Epe luzeko esparru hori 2027ra arteko plangintzarekin moldatuko da, alokairu eskuragarriko 7.000 etxebizitza berri lortzeko eta 62.000 etxebizitza eta 10.000 eraikinetan eragiteko.
Proposatutako ekimenak
- Etxebizitza, ongizate kolektiboaren oinarri
Etxebizitza-politika ezin da enplegu-, berdintasun- eta lurralde-kohesioko politiketatik bereizi, eta Europako agenda sozialaren erdigunean jarri behar da, ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-jasangarritasuneko irizpideetan oinarritutako ongizate kolektiboaren oinarrietako bat baita. Etxebizitzaren eskasia eta garestitasuna mehatxu berria da gaur egun Europako proiektuaren gizarte-kohesiorako, familien erosteko ahalmena eta langileen mugikortasuna baldintzatzen baititu.
- Etxebizitza-politika estrukturala sustatzea
Europa mailako etxebizitza-politikak edo Europako etxebizitza-politikak egiturazko politika izatea behar du xede. Esperientziak esaten digu etxebizitza-politika arrakastatsuak denboran iraun dutenak izan direla, eta koiunturalak izan direnek, berriz, ez dituztela espero ziren emaitzak eman, eta etxebizitza-arloan, metaketa bidez lortzen direla beti. Viena bezalako adibideak jartzen direnean, ahaztu egiten da, batzuetan, hiri horrek mende bat inguru daramala etxebizitza-azpiegituretan inbertitzen, eta etengabeko politika horrek egiten duela etxebizitza-parke sendoen eta gobernu bakoitzarekin aldatzen diren politika iragankorren arteko aldea.
- Lurralde-konbergentzia eta gizarte-kohesioa
Politika horrek estatu kideen arteko konbergentzia bilatu behar du, eta, horretarako, etxebizitza-politiken diagnostikorako, ebaluaziorako eta neurketarako irizpide partekatuak finkatu behar ditu, adierazleak definituta eta lortu beharreko prestazio-mailak ezarrita. Estatu kide bakoitzeko egoitza-parke osoaren arrazoizko alokairu-parkearen ehunekoa kontuan hartzea proposatzen dugu. Estatu kide bakoitzaren egutegiaren araberako helburuak finkatu behar dira, haien arteko konbergentzia lortzeko. Etxebizitza sozialen parkeak desberdintasun handiak ditu Europan. Espainian, etxebizitza publikoen portzentajea % 3,4koa da; Europako batez bestekoaren (% 9) azpitik dago, Herbehereak (% 30) eta Austria (% 24) buru direla. Gainera, Espainiak etxebizitzetan egiten duen inbertsioa Europako batezbestekoa baino lau aldiz txikiagoa da: 34 euro biztanleko. Europako batez bestekoa 161 euro dira. Hori dela eta, Espainiako Gobernuaren Etxebizitza eta Hiri Agendako Ministerioaren alde daude Katalunia eta Euskadi, 2030erako etxebizitza publikoan inbertsioa hirukoiztu eta etxebizitza-parke publikoa % 40 handitzeko.
- Hirigintzaren, lurzoruaren eta etxebizitzaren esparru malgua
Europak esparru malgua behar du (minimoen eta maximoen tarteak), estatu kideek, autonomia-erkidegoek edo eskualde eta udalerriek beren politikak gara ditzaten, eremura egokituta eta eskalen arabera. Malgutasuna funtsezko irizpidea da hirigintza, lurzorua eta etxebizitza bezalako eremuetan; zorroztasunak moteltasunaren eta bideragarritasun faltaren adierazgarri dira etxebizitza garatzeko zenbait eragiketetarako.
- Etxebizitza eskuragarriak eraikitzen laguntzeko funts iraunkorrak
Hurrengo Urte anitzeko Finantza-esparruak etxebizitza-lerro iraunkor berria behar du, funts nahikoak izango dituena kalitatezko etxebizitza eskuragarria eraikitzen eta etxebizitza-parkearen birgaitze energetikoa eskala handian egiten laguntzeko. Arlo honetako finantza-jauziak handia izan behar du, aurre egin beharreko inbertsioek aparteko dimentsioa baitute, tokiko botereek bakarrik bere gain hartu ezin dutena.
- Epe luzerako eta interes txikiko finantzaketa-mekanismoak
Europako Inbertsio Bankuak oso epe luzeko eta interes txikiko finantzaketa-mekanismoak eskaini behar ditu, gure herri eta hirietan etxebizitza eskuragarrien birgaitzea eta eraikuntza irmoki sustatzeko. Kapital pribatuak pilatu behar ditugu etxebizitza babestua eraikitzeko xedean, eta, horretarako, espekulazioari lagunduko ez dioten finantza-tresna gardenak eta berriak behar ditugu. Tresna horiek bat etorri behar dira etxebizitzaren kausa sozialarekin, administrazioek ezin izango baitituzte gain hartu mobilizatu beharko diren inbertsio handiak.
- Etxebizitza eskuragarrian gastu-arautik kanpo inbertitzea
Etxebizitza eskuragarrietan egiten diren inbertsio publikoak aurrekontu- eta finantza-balantzetik kanpo ulertu behar dira, ezinbestekoak baitira gizartearen ongizaterako, etorkizunean eta epe luzean; horretarako, salbuetsi egin behar dira aurrekontu-murrizketetatik, oro har, eta, bereziki, Egonkortasunerako eta Hazkunderako Itunak ezartzen dituen aurrekontu-mugetatik. Gaur egun, segurtasuna eta geopolitika daude Europako kezken erdigunean, baina gogorarazi nahi dugu Europaren proiektua defendatzeko modu onenetako bat, historiako une honetan, gure etxebizitza eskuragarrien parkea handitzea dela.
- Espekulazioaren aurrean, etxebizitzaren funtzio soziala lehenestea
EBk lagundu egin behar du gure hirietan ohiko etxebizitzaren erabilera baztertzen eta mehatxatzen duten jarduketak arautzen, etxebizitzaren funtzio soziala lehenetsita, gaur egun espekulazio-tentazio gero eta ugariagoek mehatxatzen baitute. Etxebizitza turistikoak eta etxebizitzaren funtzio soziala baztertu eta etxebizitza aktibo finantzario gisa indartzen duen beste edozein modalitate kaltegarriak dira Europak egin behar duen bidean.
- Lurralde-oreka eta despopulazioaren aurkako borroka
EBren etxebizitza-politikak lurralde-orekaren alde eta despopulazioaren aurka egin behar du, baita eraikitako hirian esku hartzearen eta hura biziberritzearen alde ere. Azken atal horretan, birgaitzeak gure hiri-inguruneen arkitektura-erakargarritasuna areagotzen duten ondare-izaerako helburuekin bat egin dezake.
- Gazteak eta emantzipazioa etxebizitza-politika publikoen erdigunean
Etxebizitza-politikak erdigunean jarri behar ditu gazteak, belaunaldi berriei etorkizuna emateko eta Europaren etorkizuna bermatzeko funtsezko tresna gisa. Adibidez, Euskadik apustu irmoa egin du gazteek etxebizitza izateko aukera izan dezaten sustatzeko, eta etxebizitza babestuen % 50 36 urtetik beherako pertsonei eta familiei eskaini nahi die.
Etxebizitza-eskubidearen aldeko Estatuko Legearekin konpromisoa, eta emaitza nabarmenak bi lurraldeetan
Kataluniak eta Euskadik berretsi egin dute Etxebizitza Eskubidearen aldeko maiatzaren 24ko 12/2023 Legearekin duten konpromisoa. Lege horren bidez, etxebizitza-merkatuko tentsionatutako eremuak txertatzen dira prezioei eusteko, maizterrei aldi baterako babesa eskaintzeko eta, batez ere, lurzorua mugiarazten, baliabideak erakartzen eta parke publikoa handitzen duten plan estrategikoak aktibatzeko tresna gisa.
Emaitzek Kataluniaren ikuspegia ziurtatzen dute. Tentsionatutako eremuak mugatzeak eta kudeatzeak alokairuaren batez besteko hileko errenta % 3,7 jaistea lortu du lehen aplikazio-urtean, prezioak neurtuta eta maizterren segurtasuna indartuta.
Euskadin, tentsionatutako eremu izendatzeko, ezinbestekoa da Jaurlaritzak eta udalek aldez aurretik lan egitea, legean aurreikusitako hiru urteko ekintza-planak adosteko. Eusko Jaurlaritzak etxebizitza eskuratzeko aukera hobetu nahi die gizarte-maila guztiei, sustapen publikoaren bidez, etxebizitza hutsak mugiarazita, sektorea industrializatuta eta auzo eta komunitate degradatuak birgaituta. Denis Itxasoren arabera, “hiru urtera planifikatzeak aukera ematen digu hiri-ereduak egokitzeko aldaketa demografikoen, etxebizitza-eskasia eta -garestitasunaren eta Euskadin asko hazten ari den alokairu-eskaeraren errealitatera. Horregatik, inoiz baino beharrezkoagoak dira esku-hartze publikoa, erreforma nabarmenak eta etxebizitza publiko gehiago eraikitzeko aurrekontu-ahalegina”, adierazi du.
