Etxebizitzaren Euskal Behatokiak bi txosten berri argitaratu ditu, Euskadiko etxebizitza-merkatuaren egoeraren eta etxebizitza babestuaren eskariaren bilakaeraren erradiografia osoa eskaintzen dutenak: “EAEko Etxebizitza 2024an eta 2025eko aurrerapena” eta “Etxebideren eskariaren bilakaera 2025eko 3. hiruhilekoan”. Bi txostenek merkatuaren tentsio iraunkorra, etxebizitza publikoen eskariaren hazkundea eta eraikuntza-sektorearen susperraldi iraunkorra adierazten dituzte.
“EAEko Etxebizitza 2024an eta 2025eko aurrerapena” txosten orokorraren arabera, Etxebiden 99.872 eskabide aktibo zeuden 2024aren amaieran, aurreko urtean baino ia 10.000 gehiago (+% 10,5). Hamarretik zortzi alokairukoak dira, eta modalitate hori hobesten dela berresten dute. Lurraldeka, Bizkaian daude espediente gehien, eta, ondoren, Gipuzkoan dago merkatu askearen gaineko presiorik handiena; Araban, berriz, hazkundea jarraitua izan da, baina ez hain akutua.
Eskaera egin duten bizikidetza-unitateek urtean batez beste 16.000 euro baino gutxiagoko diru-sarrerak dituzte, eta horrek, Eusko Jaurlaritzaren arabera, merkatu libreko etxebizitza bat eskuratzea eragozten die, baita etxebizitza babestuak erostea ere. Txostenak gogorarazten du, halaber, merkatuaren gaineko presioaren arrazoia ez dela biztanleriaren hazkundea soilik, hazkundea ez baita hainbestekoa izan (+% 0,5 2024an); aldiz, egiturazko faktore demografikoak daude.
Etxebideko eskatzaileak, 2025eko urrira arte eguneratuta
Bestalde, Etxebizitzaren Euskal Behatokiak gaur argitaratutako beste txostenean, “Etxebideren eskariaren bilakaera 2025eko 3. hiruhilekoan”, adierazten da etxebizitza babestuen eskatzaileen erregistroa neurrian hazi dela urteko bigarren eta hirugarren hiruhilekoen artean. Guztira, 1.011 izen-emate gehiago erregistratu dira, hau da, % 0,98 gehiago; guztira 103.710 izan dira. Hazkunde horren arrazoia da erosteko etxebizitzen eskaerek gora egin duela; 1.074 alta berri erregistratu ziren (+% 5,05). Alokairuaren eskaerak, berriz, behera egin zuen pixka bat, 63 eskaera gutxiago izan baitziren (–% 0,08).
Lurraldeka, Araban hazi zen gehien (% 3,04) —bereziki nabarmena izan zen erosketa-eskariaren hazkunde erlatiboa (+% 8,49)—, eta ondoren Bizkaian (% 1,42); Gipuzkoa izan zen eskaria pixka bat murriztu zuen lurralde bakarra (–% 1,10).
Nabarmendu behar da Etxebiden erregistratutako pertsonen % 85 emantzipatuta daudela dagoeneko, eta haietako askok alokairuko laguntzak jasotzen dituztela. Horrek adierazten du erregistratzea oso garrantzitsua dela etxebizitza-prestazio eta -politika publikoak eskuratzeko.
Fokua gazteen emantzipazioan
Euskadin, 35 urtetik beherako hiru gaztetik bat modu independentean bizi da. Zifra hori zertxobait jaitsi da 2023koarekin alderatuta, eta 2015eko mailatik hiru puntu baino gehiagora dago. Hala eta guztiz ere, estatuko batez bestekoaren ia bikoitza da oraindik ere (% 19), eta horrek adierazten du gazteen emantzipazioa Espainiako gainerako lurraldeetakoa baino dezente handiagoa dela. Independentzia-tasa baxu horrek etxebizitza-eskaera ezkutatzen du; ez da egikaritzen, etxebizitza eskuratzeko zailtasunak direla eta. Horri gehitu behar zaio atzerritar jatorriko biztanleriaren bilakaera: 2024an, 300.000 pertsona baino gehiago ziren, eta 44 urte baino gutxiagoko adin-tarteetan kontzentratzen dira gehienak. Bi taldeentzat alokairua da, hein handi batean, etxebizitza eskuratzeko bide nagusia, eta horrek presioa gehitzen dio dagoeneko gainezka dagoen merkatuari.
Ildo horretan, Etxebizitzaren arloko Premiazko Neurrien Dekretua onartuta, Eusko Jaurlaritzak gazteak emantzipatzeko laguntza indartuko du: babes ofizialeko etxebizitzen % 50 gazteentzat izango da, eta Gaztelagun programaren baldintzak hobetuko dira, errenta-mugak handituta (27.687 eurotik 30.000 eurora pasako da partikularren kasuak) eta diruz lagundu daitekeen alokairu-muga 900 eurora igoko da Bilbon eta Gasteizen, eta 991,8 eurora Donostian.
Eraikuntzaren sektorea suspertzen ari da, eta 60.000 enplegu baino gehiago ditu
Eraikuntzaren sektoreak bilakaera positiboa izan du, EAEko ekonomiaren Balio Erantsi Gordinaren (BEG) % 5,6 baita orain, eta 60.000 enplegu baino gehiago sortu ditu 2025eko bigarren hiruhilekoan. 2010etik izan duen mailarik handiena da hori.
Sektorearen balio erantsia 4.941 milioi euro izan zen 2024an, Atzeraldi Handiaz geroztik izan den zifrarik altuena; % 3,1eko urte arteko hazkundea izan zen 2025eko bigarren hiruhilekoan. Hala ere, txostenak ohartarazten du batez ere birgaitze-lanetan gertatu dela susperraldia, errekorra lortu baitu 2025eko bigarren hiruhilekoan: 956 obra-lizentzia izan dira. Etxebizitza berrien eraikuntzak, berriz, ahul jarraitzen du, eskulan kualifikatuaren faltagatik eta kostu handiengatik.
Salerosketa-merkatua oso dinamikoa da, Euriborraren jaitsierak bultzatuta; izan ere, % 4 baino gehiago izatetik % 2 baino zertxobait gehiago izatera pasatu da. 2024an, 23.000 etxebizitzaren salerosketa baino gehiago egin ziren Autonomia Erkidegoan, aurreko urtean baino % 13,3 gehiago, eta ia 13.000 eragiketa 2025eko lehen seihilekoan.
Epe berean 20.825 hipoteka sinatu ziren, 2023an baino % 9,2 gehiago, eta urte arteko hazkundea % 30ekoa izan zen 2025eko lehen seihilekoan. Etxebizitza libre berriaren metro karratuaren batez besteko prezioa 3.246 eurokoa da, eta 2024arekin alderatuta % 11,5 hazi da; erabilitako etxebizitzarena, berriz, 3.216 euro/m²-koa da, % 9,8 gehiago. Lurraldearen arabera, Gipuzkoak ditu preziorik altuenak, eta ondoren dauden Bizkaia eta Araba.
Udal rankingean, Donostia da oraindik ere Euskadiko hiririk garestiena, 5.853 euro/m²; jarraian datoz Getxo (4.621 €/m²), Bilbo (3.950 €/m²) eta Gasteiz (3.100 €/m²).
Alokairua % 5,8 garestiagoa da 2024an, eta batez besteko ahalegina errentaren % 37tik gorakoa da
Txostenak ohartarazi duenez, alokairuen kopuruak % 11 egin du gora 2021etik 2023ra bitartean —137.123 etxebizitza dira, etxebizitza guztien % 15—; alokairuko etxebizitzen parkea hazi egin da, baina moteldu, Euskadin gero eta etxebizitza gutxiago dagoelako hutsik. Ondorioz, alokairu librearen batez besteko prezioa 819 eurokoa da hilean, 2016an baino % 30 garestiago, eta urteko igoerak % 5etik gora daude ia udalerri guztietan.
Batez besteko alokairurik garestiena Gipuzkoan dago (hilean 800 eurotik gorakoa), eta, ondoren, Bizkaian eta Araban. Dena den, aldeak handiagoak dira udalerri handiagoetan. Donostian, Bilbon eta Getxon, hilean 900 euro baino gehiagoko alokairuak dituzte, eta udalerri txikiagoetan, berriz, 600 eta 700 euro artekoak.
Alokairua ordaintzeko familiek egiten duten ahalegin ekonomikoa diru-sarreren % 37,9 da. Egoera horrek, batez ere, familia gazteei eta errenta baxuak dituzten familiei eragiten die. Datu horrek adierazten du tenstionatutako eremuak izendatzea beharrezkoa eta egokia dela. Prozedura hori aktibatu egin daiteke araudiak ezarritako baldintzetako bat betetzen denean, hala nola familien batez besteko ahaleginak diru-sarreren % 30 gainditzea.
Hamaika udalerri tentsionatutako eremu izendatu dituzte
Txostenak gogorarazi duenez, tentsionatutako eremu izendatzeko prozedura aktibatu zuen Eusko Jaurlaritzak 2023an, Etxebizitza Eskubidearen aldeko Estatuko Legearen esparruan. Gaur egun, EAEko zazpi udalerri —Donostia, Barakaldo, Irun, Errenteria, Galdakao, Zumaia eta Lasarte-Oria— ari dira aplikatzen dagoeneko tentsionatutako eremuen deklarazioan adostutako hiru urteko ekintza-planak. Laster, Bilbo, Gasteiz, Astigarraga eta Usurbil gehituko dira; hala, EAEko biztanleriaren % 47,7 barne hartuko du.
Beste hogeita hamar udalerri potentzialki tentsionatuta aipatzen dira Behatokiaren txostenetan, eta bizitegi-merkatu tentsionatuko eremu izendatzea eska dezakete.
Behatokiak ondorioztatu duenez, datozen urteak erabakigarriak izango dira tentsionatutako eremuetan aplikatutako neurrien eraginkortasuna ebaluatzeko eta etxebizitza publiko eta eskuragarrien eskaintza nahikoa finkatzeko. Eraikuntzaren sektorea egonkortzea, prezioei eustea eta etxebizitza babestuari bultzada ematea funtsezko faktoreak izango dira Euskadin etxebizitza duina izateko eskubidea bermatzeko.
