Lurralde Kohesiorako kontseilari Oscar Chivitek 2022an onartutako tokiko finantzaketa-sistemaren balioa aldarrikatu du, «urteetan zehar finantza-egonkortasuna bermatzen duen, lurralde-aniztasuna aitortzen duen eta udalei herritarren beharrei hobeto erantzuteko beharrezko baliabideak ematen dizkien tresna gisa».
Nafarroako toki entitateen finantzaketari buruzko jardunaldi aitzindariaren inaugurazioan, Toki Administrazioaren eta Despopulazioaren Zuzendaritza Nagusiak antolatua, Nafarroako Kontuen Ganberarekin eta Nafarroako Udal eta Kontzejuen Federazioarekin (NUKF) lankidetzan, Chivite kontseilariak nabarmendu du toki finantzaketaren egungo sistema, «bizilagun bakoitzari oso zuzenean eragiten diona, sozialetik asko duena, kudeatzeko gaitasuna duena eta etorkizunean konfiantzazko ingurune bat sortzen duena, udalerri bakoitzean plangintza estrategikoa bultzatzeko».
Chivitek gogorarazi du 2023ko Tokiko Sektorearen txostenaren arabera, azken txostenaren arabera, udalerrien diru-sarrerak handitu egin direla aurreko ekitaldiarekin alderatuta, eta 1.194 milioi euro baino gehiago gauzatu direla. Gainera, azpimarratu duenez, toki-erakundeek 115 milioi eurotik gorako superabitarekin itxi dute ekitaldia, eta historikoki zorpetze-maila baxura iritsi dira, diru-sarreren % 10etik beherakoa. Gainera, behin-behineko datuek, 2024koak eta 2025eko exekuziokoak, «adierazten dute joerak ikuspegi positiboan jarraitzen duela, eta udalek soberakin handia dutela».
«Arrakasta-eredu» horren gakoa tokiko finantzaketa-sistemaren erreformaren jatorrian dago, «Nafarroako egiturarekin oso bat datorren ikuspegiarekin egina, ikuspegi munizipalista batekin, 272 udalerrietako bakoitza eta 300 kontzeju baino gehiago kontuan hartzen dituena», berretsi du Chivitek.
Gainera, kontseilariak «etorkizunean lan egitera» gonbidatu du, «tokiko finantzaketa ahalegin fiskal partekatu, orekatu eta eraginkorra delako, eta horrek erakundeen arteko kudeaketan eta lankidetzan erantzukizuna dakarrelako, eta gai horiek eskubide-berdintasuna, betebeharrak eta aukerak dakartzatelako lurralde osoarentzat eta herritar guztientzat».
Finantza-egoera ona
Bestalde, Xabier Alcuaz Nafarroako Udal eta Kontsejuen Federazioaren (NUKF) presidenteak Nafarroako toki entitateen finantza egoera ona baloratu du, eta gaur egin diren bezalako jardunaldiek «eztabaida lasai bat» hasteko aukera zabaltzen dutela uste du, «ematen diren zerbitzuak hobetzeko eta gogoeta egiteko eta etorkizuneko erronkei aurre egiteko».
Zentzu horretan, Alcuazek tokiko eremuaren errealitatea eta gaitasuna kontuan hartzearen alde egin du, eta Tokiko Inbertsioen Planean (TIP) jasotako dirulaguntzen deialdietako, izapidetzako, lizitazioko eta jarduketen exekuzioko prozesuen sinplifikazio administratiboan murgiltzearen alde. Horretarako, tokiko erakunde txikienei laguntzeko formulak bultzatu behar dira, batez ere giza baliabide gehiago izateari dagokion zatian.
Ignacio Cabeza Kontuen Ganberako presidenteak «toki-erakundeen finantza-egoera sendoa eta ona» nabarmendu du, «finantzaketari buruzko foru-lege berriei esker, egonkortasuna ematen baitute gaur egun eta etorkizunean, betiere ezartzeko hobekuntzak baloratuz». Era berean, tokiko erakundeetako langileen etengabeko prestakuntzaren aldeko apustua egin behar dela gaineratu du, kudeaketa eraginkorra eta kontuak emateko.
Eragina eguneroko bizitzan
Jardunaldiaren amaieran, Jesús María Rodríguez Toki Administrazioko eta Despopulazioaren zuzendari nagusiak adierazi duenez, «Nafarroako tokiko sektoreak bere unerik onenetako bat bizi du finantzatzeko gaitasunari dagokionez». Horren erakusle da diru-sarrerak modu iraunkorrean hazten direla; gastua eraginkorra da, eta funtsezko zerbitzuetara bideratuta dago; zor bizia minimo historikoetan dago, eta geldikinek etorkizunari inbertsio-ahalmen errealarekin begiratzeko aukera ematen dute. «Herritarren eguneroko bizitzan eragina duten politikez ari gara», adierazi du Rodriguezek.
Rodriguezek baieztatu duenez, errealitate hori indartu egingo da onartutako araudiarekin. Araudi horri esker, udalek beren superabitak erabili ahal izango dituzte finantza aldetik iraunkorrak diren inbertsioak finantzatzeko. Nafarroako udalerriek 400 milioi euro baino gehiago dituzte gastu orokorretarako diruzaintzako gerakinetan, «orain arte zuhurtziazko erreserba zena tokiko aurrerabidearen eragile zuzen bihurtzen da». Ahalmen horrek, TIParekin eta tokiko finantzaketa-ereduarekin berarekin batera, «gure udalak oso posizio abantailatsuan jartzen ditu».
Etorkizuneko erronkei dagokienez, Toki Administrazioko eta Despopulazioaren zuzendari nagusiak diru-sarreren egitura orekatuagoa lortzeko beharra defendatu du, udalek zerga eta zerga gaitasuna indartuta izan dezaten. «Kontua ez da soilik gehiago biltzea, baizik eta hobeto biltzea, bidezkoago, errealitatera hobeto egokituta eta zerbitzuak ematearekin lerrokatuago».
Gaur egindako jardunaldian, Nafarroako tokiko finantzaketa hainbat ikuspegitatik aztertu da. Tokiko sektorearen 2023ko txostena azaltzeaz gain, toki entitateen finantza egoeraren azterketa zabala egin da eta Nafarroako Unibertsitate Publikoak egindako 2002-2022ko toki finantzazio sistemaren ahaleginaren diagnostikoa aurkeztu da.
Gainera, tokiko zerga-ikuskapena diru-sarreren optimizaziorako eta eraginkortasunerako tresna gisa jorratu da; energia-garraioko instalazioetan jabari publikoa okupatzeagatiko tasa eta Espainiako tokiko finantzaketaren erradiografia, Oviedoko Unibertsitateko Jesús Suárez Pendello adituaren eskutik.
