• Gazteen Euskal Behatokiak egindako «Emantzipazioaren Giltzak Euskadin» txostenak gazteen emantzipazioa monitorizatzen duten 42 adierazle ditu
• Hipoteka-mailegu bidez eskuratutako jabetzaren kasuan, 18-34 urteko soldatapeko batek bere hileko soldata garbiaren % 64,2 erabili beharko luke hipotekaren lehen kuota ordaintzeko
• Emantzipaziorako laguntza-lerroak 9.000 eskaera baino gehiago izan ditu urte eta erdian
Gazteen Euskal Behatokiak «Euskadiko Emantzipazioaren Giltzak» txostena aurkeztu du gaur. Txosten horrek Euskadiko gazteen emantzipazioaren egoerari buruzko adierazle garrantzitsuenak biltzen ditu. Dokumentu honek familia-etxetik goiz irtetea zailtzen duten faktoreei buruzko ikuspegi sintetiko bat ematen du. Euskadin, emantzipatzeko batez besteko adina 29,8 urtekoa da, Europako batez bestekoa (26,2 urte) baino hiru urte eta erdi gehiago. Emantzipatzeko egokitzat jotzen duten adina (24,6 urte) baino 5 urte geroago emantzipatzen dira. Emantzipatutako gazteen artean, 30 urtetik beherako gehienak alokairuan bizi dira; 30 eta 34 urte bitartekoen artean, berriz, erosketa da aukera nagusia. Gainera, 18 eta 34 urte bitarteko gazte emantzipatu gehienak ( % 60,8) bikotekidearekin bizi dira. 25 urtetik aurrera, euskal gazte gehienek emantzipatuta bizi nahi dute, baina ikasketak luzatzeak, lan-baldintza konplexuek edo etxebizitzaren kostu handiak zaildu egiten dute.
«Gazteen emantzipazioa lehentasun estrategikoa da Ongizate, Gazteria eta Erronka Demografikoaren sailarentzat. Dakizuenez, prozesu hori errazteko, emantzipaziorako laguntzak edo Gazteaval programa bezalako ekimenak jarri ditugu abian, Etxebizitza Sailak bultzatutako beste laguntza batzuk osatzeko helburuarekin. Neurri horiek Emantzipaziorako Euskal Estrategiaren barruan sartzen dira. Estrategia horren helburua 2030ean gazteen emantzipazio-tasa % 50era hurbiltzea da, Europar Batasuneko batez bestekoaren ( % 50,9) antzekoa. Era berean, emantzipatzeko batez besteko adina 28 urtetik behera jaitsi nahi dugu» azaldu du Xabier Legarreta sailburuordeak.
Ondoren, «Emantzipazioaren gakoak Euskadin» txostenak jasotzen dituen enpleguari eta etxebizitzari buruzko hainbat datu garrantzitsu:
Laneratzea
Azken hamarkadan, goi-mailako titulazio-tasa hamar puntu baino gehiago igo da, eta Euskadi hirugarren mailako ikasketak dituztenen proportzio handiena duten Europako eskualdeen artean dago. Zehazki, 2024an, 25 eta 34 urte bitarteko biztanleen % 67,8k goi-mailako titulazioa zuen. Hala ere, ikasketak luzatzeak enplegagarritasuna hobetzen duen arren, lan-merkatuan erabat sartzea atzeratzen ari da, eta horrek emantzipazio-prozesua atzeratzen du.
Lan-esparruan, gazteen enplegu-tasak gora egin du etengabe 2015etik 2025era, eta, horrekin batera, langabezia-tasak behera egin du nabarmen. Azken datua 2025eko bigarren hiruhilekoari dagokio, eta 30 urtetik beherako gazteen langabezia-tasa % 10etik beherakoa da ( % 9,4). Lan-baldintzei dagokienez, 16 eta 29 urte bitarteko gazteen % 32,2k lanaldi partzialean egiten du lan, eta % 40k aldi baterako kontratua du. Bi egoerak nabarmen jaisten dira 30 urtetik aurrera.
2024an 18 eta 34 urte bitarteko soldatapeko gazteen batez besteko soldata garbia — hainbanatutako aparteko ordainsariak barne — hilean 1.564 eurokoa da, hau da, apur bat igo da 2023arekin alderatuta. 16-29 urteko adin-taldean, batez bestekoa 1.381 eurokoa da. Bestalde, gaur egun lanik egiten ez dutenen artean enplegu-itxaropenak hobetu dira: langabezian dauden gazteen % 70ek uste du oso edo nahiko litekeena dela urtebeteko epean lana aurkitzea. Baikortasun horrek erakusten du gero eta konfiantza handiagoa dagoela lan-merkatua berreskuratzeko.
Etxebizitza librea eskuratzeko kostu teorikoa
Gazteen batez besteko soldata etxebizitzaren prezioekin lotzen badugu, etxebizitza eskuratzeko banakako kostu teorikoa kalkula dezakegu, bai hipotekatutako jabetzan, baita alokairuan ere. Hipoteka-mailegu bidez eskuratutako jabetzaren kasuan, 18-34 urteko soldatapeko batek bere hileko soldata garbiaren % 64,2 erabili beharko luke hipotekaren lehen kuota ordaintzeko, etxebizitzen batez besteko prezioa, hipoteka-interes batez besteko tasa, hipoteka-kredituen batez besteko iraupena eta gazteen batez besteko soldatak kontuan hartuta, eta hipoteka-mailegua etxebizitzaren balio osoaren % 80an eskatzen bada. Kopuru horrek ( % 64,2) bikoiztu egiten du finantza-erakundeek kreditu bat ematea baloratzeko ezartzen duten gehieneko zorpetze-muga, hileko soldataren % 30.
Alokairura joz gero, 18 eta 34 urte bitarteko soldatapeko gazteek soldata garbiaren % 52,4 erabili beharko lukete, bakarrik emantzipatu nahi izanez gero. Hori kalkulatzeko, gazteen batez besteko soldatak eta Eusko Jaurlaritzan jarritako alokairu-fidantzen batez besteko zenbatekoak hartu dira kontuan. Zenbateko hori zorpetzeko gehieneko muga onargarriaren gainetik dago berriz ere. Emakume gazteek gizon gazteek baino batez besteko soldata txikiagoak dituzte. Horrek etxebizitza eskuratzeko kostu handiagoei aurre egitera behartzen ditu, bai erosteko bai alokatzeko.
Etxebizitza-premia
Diru-sarrera propioak dituzten 18-34 urteko 58.000 gaztek baino gehiagok (adin-tarte horretako Euskadiko gazteen % 16,3k) adierazi dute lehen etxebizitza behar dutela Euskadin. Erosi edo alokatzeak dakarren gastuari aurre egiteko diru-sarrerak dituzten gazteak dira, diru-sarrera horiek egonkorrak eta/edo nahikoak izan arren. Gazteen etxebizitza-premia dimentsionatzen laguntzen digun beste datu bat da Etxebiden 18-34 urteko gazteen 37.306 etxebizitza-eskaera jaso zirela 2024an.
Osasun mentala
Txostenak gazteen emantzipazioarekin lotura zuzena duten osasun mentalarekin eta jaiotza-tasarekin lotutako adierazle batzuk biltzen ditu. Emantzipazioaren atzerapenak ondoeza emozionala eragiten die gazteei. 25-29 urteko gazteen artean, urtebeteren buruan emantzipatu ezingo direla uste dutenen osasun mentalaren balorazioa emantzipatu ezin dutenena baino txikiagoa da. Azken horiek, emantzipatu nahi ez dutelako edo beren kontura bizitzen jarraitu ahal izango dutela uste dutelako, beren osasun mentala 10etik 7,2 punturekin baloratzen dute, eta lehenengoek 6,8 punturekin.
Amatasuna/Aitatasuna
Amatasunaren eta aitatasunaren atzerapena da emantzipazio berantiarraren beste ondorioetako bat. Ildo horretan, oraindik seme-alabarik ez duten baina etorkizunean guraso izan nahiko luketen 15-29 urteko gazteen % 32k uste du ez dela posible nahi luketen adinean izatea, batez beste 30 urterekin. Amatasun- eta aitatasun-indize geroratu hori handitu egin da azken urteotan, eta zertxobait handiagoa da emakumeen artean ( % 36) gizonen artean baino ( % 29).
«Emantzipazioaren Giltzak Euskadin» txostenak 42 adierazleren jarraipena egiten du, eta adierazle horiek Euskadiko gazteen emantzipazioaren egoera monitorizatzeko diseinatu dira.
«Ongizate, Gazteria eta Erronka demografikoaren sailetik argi daukagu, emantzipatzea faktore multzo bat da. Horregatik, 2024an emantzipaziorako Emantzipa laguntza-lerroa jarri genuen martxan. Ildo horrek 6.000 eskaera baino gehiago jaso ditu 2024an, eta dagoeneko 3.000 eskaera baino gehiago jaso ditugu 2025ean. Helburua argia da: gazteei emantzipatzen laguntzea eta emantzipatzeko adina jaistea. Horregatik, 2026an eskaerak egiteko adina 23 urtera jaitsiko dugu. Laguntza-programa horri gehitu behar zaizkio lehen etxebizitza erosteko abalen lerro berria eta gazteen ongizate emozionala hobetzeko neurrien sorta (Kristalezkoak, GaztePodcast, aholkularitza psikologikoko zerbitzu berria GAZ bulegoetan), emantzipatzea faktore multzo baten kontua baita» azaldu du Adrián Lópezek, Eusko Jaurlaritzako Gazteria zuzendariak.
