Arkeologia Museoak «Martiodaren erlikiak. Zaharberritutako altxorra «erakusketa aurkeztu du. «Gonbidatutako Pieza» programaren barruan dagoen erakusketa honek Martiodaren erlikia-ontziko piezen aukeraketa bat aurkeztu du, gaur egun Arabako Arte Ederren Museoan zainduta dagoena. 2025eko abenduaren 31ra arte bisitatu daiteke Arkeologia Museoan.
Erakusketaren aurkezpenean Etor Telleria Arkeologia Museoko zuzendariak, Cristina Aransay Arabako Foru Aldundiko Zaharberritze Zerbitzuko buruak eta Sara González de Aspuru Arabako Arte Ederren Museoko teknikari arduradunak hartu dute parte.
Erakusketa
Ikusgai dauden erlikiak Martiodako (Araba) San Juan Ebanjelariaren elizako sakristiako ehun aberatsez, brodatuez eta parpailez apaindutako santu eta santuen hezurrak dira. Pieza horiei esker, Aro Modernoko espiritualtasunaren, boterearen eta prestigio sozialaren arteko harreman konplexura hurbilduko dira bisitariak.
Testuinguru historikoa
Erlikia-ontziak XVII. mendearen lehen erdiko artista kualifikatuek egin zituzten Flandrian, eta Antonia Hurtado de Mendoza eta Juan de Necolalde senar-emazteek ekarri zituzten. Hasiera batean, pieza hauek nobleziaren oratorio pribatuetan egon ziren, baina ondoren Martiodako elizara lekualdatu ziren, leinuaren ondorengoek heredatu zituztelarik. Garai hartan, benetako erlikiak izateak legitimitatearen eta gizarte-bereizketaren baieztapena suposatzen zuen, debozioaren eremutik haratago.
Pieza nabarmenak
Arkeologia Museoaren erakusketak Martiodaren erlikia-ontzi ikusgarria osatzen duten pieza sorta txiki bat hartzen du, gaur egun Arabako Arte Ederren Museoan ikusgai dagoena. Martirizko kranio-erlikia batez osatutako multzoa da, ehun brodatuz eta lore-motiboz apaindua, ehun aberatsez eta metalezko brodatuez apaindutako hezur luzeekin batera. Bere atxikipen kronologikoa XVII. mendekoa da, paradisuaren irudia bisualki gogorarazten duen benetako artelan sakratua da.
Esanahia eta sinbolismoa
Erlikiek jainkozkoarekiko lotura fisikoa irudikatzen zuten. Martidoakoak martiriekin lotuta daude, hala nola Tebana Legioko soldaduak eta Santa Ursularen lagun birjinak, III. eta V. mendeetako martiriak eta Erdi Aroko Europan oso gurtuak dauden figurak. Horiek santutasunarekiko lotura nabaria irudikatzen zuten, eta dekorazio landuak zeruko argia islatzea eta santutasuna fededunen begien aurrean adieraztea bilatzen zuen.
Zaharberritzea eta kontserbazioa
Arabako Foru Aldundiko Zaharberritze Zerbitzuak piezen azterketa, kontserbazio eta zaharberritze prozesu zorrotza egin du. Diziplinarteko lan horri esker, gutxi aztertutako ondare horren ezagutzan sakondu ahal izan da, haren kontserbazio-egoera aparta eta garrantzi tipologikoa nabarmenduz, eta obra historiko horien berrinterpretazio garaikidea erraztuz.
